Yıllarına Göre Yüksek Seçim Kurulu Kararları

6 Mayıs 1990 tarihinde yapılacak olan milletvekilliği genel seçimlerinde Demokratik Mücadele Partisi Gazi Mağusa kontenjan adayı Orhan Üçok’un adaylığına Ulusal Birlik Partisi tarafından yapılan itirazın Gazi Mağusa ilçe seçim kurulu tarafından kabul edilmesi kararına karşı Orhan Üçok ve D.M.P. tarafından müştereken yapılan itiraz üzerine Yüksek Seçim Kurulu, 7.4.1990 tarihinde, gerekçelerini ileride açıklamak üzere, aşağıdaki şekilde karar vermiştir.

“İtiraz, oyçokluğu ile kabul edilir ve Gazi Mağusa ilçe seçim kurulunun 5 Nisan 1990 tarihinde vermiş olduğu 553/90 sayılı kararı iptal edilir.”

Gazi Mağusa ilçe seçim kurulu U.B.P.’nin yaptığı itirazı, Orhan Üçok’un daimi ikametgâhının son 3 yıldan beri Kuzey Kıbrıs’ta olmadığı gerekçesi ile, kabul edilmişti.

Önümüzdeki itirazın incelenmesinde de üzerinde durulan husus Orhan Üçok’un daimi ikametgâhının son 3 yıldan beri Kuzey Kıbrıs’ta olup olmadığıdır. Karara bağlanması gereken husus da budur. Anayasanın 68(2) maddesi aynen şöyledir:

“68(2). Yirmi beş yaşını bitirmiş olan her yurttaş seçilme hakkına sahiptir.

Seçilebilmek için en az üç yıldan beri daimi ikametgâhı Kuzey Kıbrıs’ta olmak ve yurt ödevini yerine getirmiş bulunmak koşuldur.”

Gazi Mağusa ilçe seçim kuruluna ibraz edilen şahadet tutanaklarından gözüktüğüne göre Orhan Üçok T.C. uyruklu olup 1978’den önce Türkiye’de ikamet etmekte idi. Kıbrıs Türk Hava Yolları yönetim kurulu üyeliğine ve bu kurulun genel müdürlüğü görevine atandıktan sonra 25.8.1978 tarihinde Kuzey Kıbrıs’a gelip üç aylık bir icar mukavelesi tahtında Kıbrıs Türk Turizm İşletmeleri Ltd. Şirketinden kiraladığı Girne’deki Philecia Court’ta 26 numaralı dairede ikamet etmeye başladı. Orhan Üçok 13.3.1981 tarihinde de KKTC yurttaşlığına kabul edilmiş ve halen iki uyruklu bulunmaktadır. Orhan Üçok Kıbrıs Türk Hava Yolları yönetim kurulu üyeliği ile genel müdürlük görevine 20.3.1981 tarihine kadar devam etti.

U.B.P., ilçe seçim kuruluna yaptığı itirazda, Üçok’un 30.4.1983 tarihinde adadan ayrıldığını, Türkiye’ye yerleştiğini ve kurucularından olduğu D.Y.P. adına siyasal faaliyette bulunmak maksadı ile 25.12.1987 tarihine kadar Türkiye’de ikamet ettiğini, Kıbrıs’tan çıkış tarihi olan 30.3.1983 tarihinden sonra adaya ilk kez 25.12.1987 tarihinde geldiğini ve dolayısıyle Anayasanın öngördüğü şekilde en az üç yıldan beri daimi ikametgâhının KKTC’de olmadığını ileri sürdü. Bu iddialarını desteklemek amacı ile de Kurul önüne Polis Genel Müdürlüğü kayıtlar şubesinde görevli bulunan P.Ç. 1847 Adnan Gözügüzelli’yi çağırdı. Bu tanık Kurula verdiği şahadette Üçok’un 1983 Nisan sonuna kadar adaya müteaddit defalar giriş ve çıkış yapmış olduğunu, 1983’de son girişinin 19.3.1983 tarihinde çıkışının da 30.4.1983 tarihinde olduğunu söyledi. Bu tanık Üçok’un 30.3.1983 tarihinden sonra adaya ilk defa 25.12.1987 tarihinde geldiğini, bu tarihler arasında ise hiç gelmediğini söyledi. Bu tanık ayrıca Kurula Üçok’un adaya giriş ve çıkışlarını gösteren bir de liste sundu. Bu listede Üçok’un adaya 30 Nisan 1983 tarihinden sonra ilk defa 25.12.1987 tarihinde geldiği bundan sonra bazı giriş ve çıkışlar yaptığı ve halen adada bulunduğu belirtilmektedir. Bu tanık 10 yıldan eski giriş ve çıkış kartlarının da imha edildiğini söyledi ve buna rağmen kendisinden Üçok’un 19.4.1983 tarihli giriş ve 30.4.1983 tarihli çıkış kartlarını ibraz etmesi istendiğinde “edemem, çünkü yoktur.” diye cevap verdi. Yapılan istintakında tanığa Üçok’un 26.5.1984 tarihi ile 7.8.1984 tarihinde Ercan Havaalanından KKTC’ye giriş yaptığı söylenmiş ve bunların doğru olup olmadığı sorulmuş ve tanık cevaben “olabilir, ancak bunlar kayıtlarımızda gözükmüyor, 1983-1986 tarihleri arasında şubemizin taşınması sırasında başka bir kenara sıkışabilir, bulunmayabilir ve kayıtlarımızda eksiklikler olabilir” mealinde cevap vermiştir. Üçok’un gerek ilçe seçim kuruluna gerekse Yüksek Seçim Kuruluna gösterdiği KKTC pasaportunda 1984 içinde sözü edilen iki tarihte adaya giriş yapmış olduğu açıkça gözükmektedir.

Orhan Üçok’un 1983 içinde Türkiye’ye gittiği ve D.Y.P.’nin kurucu üyeleri arasında yer aldığı bir gerçektir. Üçok kendisi de bunu kabul etmekte ancak zamanın yöneticileri tarafından veto edildiği cihetle seçime katılmadığını ve adaya geri döndüğünü ileri sürmektedir.

İlkin üç aylığına icar etmiş olduğu Philecia Court’taki 26 numaralı daireyi Üçok’un hiç boşaltmadığı ve halen de icarında bulunduğu kabul edilen bir husustur. Üçok’un 27.12.1987’den itibaren Kıbrıs’ta ve bu dairede ikamet ettiği de kabul edilen bir husustur.

Orhan Üçok Gazi Mağusa ilçe seçim kurulu önünde verdiği şahadette kendisinin 1978’den itibaren daimi ikametgâhının Kıbrıs’ta olduğunu iddia etmiştir. Üçok’un 1978 ile 1983 tarihleri arasında Kıbrıs’a gelip giderken kendi veya kendi namına doldurulan kartlardaki geliş nedenleri ve 1983’de Türkiye’ye gidip orada bir siyasal partinin kuruluşuna katıldığı göz önünde bulundurulduğunda onun bu devre zarfında daimi ikametgâhının Kıbrıs’ta olduğunu söylemek mümkün değildir. Esasen bu meseleyi karara bağlamak için önemli olan onun son üç yıldan beri daimi ikametgâhının Kıbrıs’ta olup olmadığıdır.

İlçe seçim kurulunun tutanaklarındaki şahadetten gözüktüğüne göre Üçok 29.5.1984 tarihinde Yeni Doğuş Partisine üye olmuş ve Kurula suretini ibraz ettiği giriş belgesi kendisine verilmiştir. Yine şahadete göre o yıl yapılan parti başkanlığı seçimine aday olarak katılmış fakat kazanmamıştır. Bunlar ise Üçok’un Kıbrıs’a geri döndüğünde buraya yerleşmek amacı ile dönmüş olduğunu göstermektedir. Bu böyle olmakla beraber acaba 1984’den itibaren daimi ikametgâhı nerede idi? Karşı taraf Üçok’un 25.12.1987’ye kadar Kıbrıs’a giriş yapmadığını iddia etmektedir. Üçok ise bunun aksini savunmaktadır. Üçok’un KKTC pasaportu, daha önce de belirttiği gibi, 1984’de iki kez Kıbrıs’a giriş yaptığını göstermektedir. Ondan sonra ise giriş yaptığını göstermemektedir. Üçok’un bir de T.C. pasaportu vardır ve bu süre zarfında bunu kullanmış olduğunu ifade etmiş olmasına rağmen bunu, nereye koyduğunu bilmediği ve bulamadığı gerekçesi ile, ibraz etmedi. Tabiidir ki bu pasaport Kurula ibraz edilmiş olsa idi Üçok’un 1984-1987 arası Kıbrıs’a giriş yapıp yapmadığı belli olabilecekti. Bu pasaportun ibraz edilmemesine karşın onun Kıbrıs’ta ikamet ettiğini gösterebilir nitelik taşıyan bazı evrak Kurula sunulmuştur, örneğin İskân Dairesine Girne’den yapılan 26.2.1986 tarihli müracaatın sureti, elektrik cereyanı için gönderilen faturalar ve bunların bazılarının ödendiğini gösteren makbuzlar, kesilen elektrik cereyanının tekrar bağlanması için 17.10.1986’da ödeme yapıldığını gösteren makbuz, Kıbrıs Türk Turizm İşletmeleri Ltd. Şirketi tarafından kendisine gönderilen bazı yazılar. Bu evraka ilâveten Üçok’un kendi şahadeti vardır ki bu süre zarfında Kıbrıs’ta ikamet etmekte ve Türkiye’ye arada sırada gidip gelmekte idi. Yine Üçok’a göre Turizm İşletmeleri, daha önce de olduğu gibi bu süre zarfında da, icarında bulunan daireyi tahliye etmesi için kendisini bir iki kez dava etmiş ve kendisi de bunları savunmuş ve neticede daireyi tahliye etmemiştir.

Karşı taraf Üçok’un Türkiye’deki 1987 milletvekilliği seçimlerinde Niğde’den aday olduğunu iddia etmişse de Üçok bunu kesinlikle reddetmiştir. Üçok’a göre kendisini gıyabında aday olarak göstermişler fakat kendisi Kıbrıs’ta olduğu için bunu kabul etmemiş, çekilmiş ve aday olmamıştır.

Yukarıda söylenenler ışığında akla gelen bir iki önemli soru vardır. Eğer Üçok burada ikamet etmez veya en azından buraya arada sırada gelmez ve Philecia Court’taki daireyi kullanmaz idi ise kesilen elektrik cereyanını niçin bağlatmıştır? İskân Bakanlığına Girne’den yapıldığını gösteren müracaat sureti gerçeği yansıtmıyorsa iktidarı elinde bulunan itirazcı parti niçin bunun aksini göstermedi? Kıbrıs’ta ikamet etmez veya gidip gelmez idi ise niçin Philecia Court’taki daireyi boşaltmak için aleyhindeki tahliye davalarını savunmuştur? Tüm bunlara ilâveten sorulması gerektiğine inandığımız diğer önemli bir soru da Üçok’un doğru söyleyip söylemediğidir. Kıbrıs Türk Hava Yolları Genel Müdürlüğü yapmış, Türkiye’de D.Y.P. gibi bir partinin kurucusu olarak yer almış ve şimdi de Kıbrıs’ta önemli bir siyasal partinin başkanlığını yapmakta olan bir kişinin doğru söylemeyeceğine inanmıyoruz. Esasen daha önce temas ettiğimiz evrak bu inancımızı desteklemektedir. Bu şahadet ve Üçok’un, daha önce de belirttiğimiz gibi, 1984’de Kıbrıs’a yerleşmek amacı ile geri dönmüş olduğuna dair yaptığımız bulgu ışığında onun 1984’den ve dolayısıyle son 3 yıldan beri daimi ikametgâhının Kuzey Kıbrıs’ta bulunduğuna karar verilmesi ve bu nedenle Gazi Mağusa ilçe seçim kurulunun 553/1990 sayılı kararının iptal edilmesi gerektiği görüşündeyiz.

KARŞIOY YAZISI

İtiraza ilişkin olgular Sayın Başkanın yazdığı çoğunluk kararında yeterince yer aldığı cihetle bunlara ayrıca değinme gereğini duymuyorum.

Kanımca konu oldukça basittir. Anayasanın 68(2) maddesinde öngörülen koşulu tatmin ettiğini itiraz edenin kanıtlaması gerekir. Hal böyle olmasına rağmen Gazi Mağusa ilçe seçim kurulu Sayın Orhan Üçok’un son üç yıldan beri daimi ikametgâhının Kıbrıs’ta olduğunu ispat külfetinin sanki Sayın Üçok’un adaylığına itiraz eden U.B.P.’deymiş gibi hareket etti ve kararını da buna göre verdi. Bu esasa ilişkin bir hata olmakla birlikte Sayın Üçok’un lehine işleyen bir husustur. Sayın Üçok’un ikametgâhının son 3 yıldan beri Kıbrıs’ta olup olmadığı bir olgu meselesidir. Gazi Mağusa ilçe seçim kurulu bu hususta uzun boylu şahadet dinledi ve sonunda Sayın Üçok’u ispat külfetinden de azade ettiği halde sayın Üçok’un daimi ikametgâhının son üç yıldan bu yana Kıbrıs’ta olmadığı kanaatına vardı.

Bir üst merciin alt kademedeki bir kurulun olgulara dayanan bulgularına müdahale etmekte son derece çekingen davrandığı bilinen bir ilkedir. Bütün mesele böyle bir bulguyu yaparken Gazi Mağusa ilçe seçim kurulu önünde yeterince şahadet olup olmadığı meselesidir. Zabıtlar bir bütün olarak dikkatle okunduğunda 1-2 önemsiz husus yanında Sayın Üçok’un Ağustos 1984 ile 25.12.1987 tarihleri arasında Kıbrıs’a geldiği hususunda tatminkâr şahadet olmadığı görülecektir. Sayın Üçok’un KKTC pasaportunu ibraz ederken 1984-1987 tarihleri arasında kullandığını iddia ettiği TC pasaportunu kaybettiği iddiasını ileri sürerek ibraz etmemesi son derece manidardır. Sayın Üçok’un inanırlığına büyük ölçüde gölge düşüren sair şahadete değinme -örneğin Kıbrıs’a giriş yaparken doldurduğu giriş kartlarında Kıbrıs’a geliş nedenini nasıl izah ettiği v.b.- gereğini bu meselede duymuyorum. Gazi Mağusa ilçe seçim kurulu Sayın Üçok’a açıktan inanmadığını söylememişse bu hususu ancak Kurulun nezaketine atfederim. Hatırda tutulması gereken husus ise sözü edilen tarihler arasında Kıbrıs’a geldiğini ispat etmek Sayın Üçok’a düşerdi. Gazi Mağusa ilçe seçim kuruluna göre U.B.P. olumsuzu dahi ispat etmiştir. Kararlarına müdahale edilmemesi taraftarıyım.