KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ Mahkemelerin Örgütlenmesi

Mahkemelerin Örgütlenmesi

KKTC'de mahkemeler bir şemsiye altında ancak iki ayrı düzeyde örgütlenmiştir.

1.   Alt Mahkemeler:

          Anayasanın 155. maddesi Alt Mahkemelerin kuruluşunu ve bunların görev ve yetkilerinin yasa ile düzenlenmesini öngörmektedir. Böyle bir düzenleme, yukarıda ifade edildiği gibi, 9/76 sayılı mahkemeler yasası ile gerçekleşmiştir. Yasaya göre Alt Mahkemeler, Kaza Mahkemeleri ismi altında faaliyet göstermektedirler. Anayasa ve yasalarla Yüksek Mahkemeye verilen yargısal yetki dışında kalan tüm yetkiler Alt Mahkemelerce kullanılmakta ve bu mahkemelerce verilen her türlü karardan Yüksek Mahkemeye, Yargıtay olarak, istinaf edilebilmektedir.

          Bütün Mahkemelerde görev yapan yargıç sayısı 31'dir. Bunlar Yüksek Mahkemede Başkan ve 7 Yüksek Mahkeme Yargıcı, Kaza Mahkemelerinde, 6 Kaza Mahkemesi Başkanı 10 Kaza Mahkemesi Kıdemli Yargıcı ve 11 da Kaza Mahkemesi Yargıcı olarak görev yapmaktadır. Ayrıca Askeri Yargıtay'da bir üye bulunmaktadır. Yüksek Mahkeme Yargıcı olabilmek için en az 15 yıl mesleki deneyim gerekmektedir. Bu süre Kaza Mahkemesi Başkanı için on yıl, Kaza Mahkemesi Kıdemli Yargıcı için 8 yıl ve Kaza Mahkemesi Yargıcı için ise 5 yıldır.

Kaza Mahkemeleri de kendi içinde değişik yetkilerle donatılmıştır. Bunlar şöyle özetlenebilir;

A.  Hukuk Meselelerinde.

(1) Anayasa ve yasalar uyarınca Yüksek Mahkemeye ilk mahkeme olarak yetki veren kurallar saklı kalmak koşuluyla Kaza Mahkemesi hukuk davalarında bir davaya ilk mahkeme olarak bakmak ve davayı karara bağlamak yetkisini haizdir. Kaza Mahkemesi bir yargıçla oturum yapar.  Bir Kaza Mahkemesi Yargıcı ihtilaflı miktarı veya konusunun değeri 100,000.-TL (Yüz Bin Türk Lirası)’na kadar olan davaları, bir Kaza Mahkemesi Başkanı veya Kıdemli Yargıcı ise 100.000 TL'nin üzerindeki davaları  karara bağlamaya yetkilidir.

(2) Bir Kaza Mahkemessi Yargıcı ihtilaflı miktarı veya konusunun değeri yetkisini aşmış bulunmasına bakılmaksızın; (a) Herhangi bir davada; (i) Davalı isbatı vücut kaydı için saptanan süre içinde isbatı vücut kaydı yapmadığı halde; veya (ii) Taraflardan birinin duruşmada hazır bulunmadığı halde; veya (iii) Yürürlükte olan mahkeme tüzükleri ile saptanmış olan süre içinde taraflardan birinin gerekli layihayı vermediği halde; veya (iv) Mahkeme tüzükleri uyarınca serian hüküm için istida yapıldığı halde; veya (v) Taraflardan birinin, talebi tamamen veya kısmen kabul ettiği halde, kabul edilen kısım hakkında, hüküm vermeye, (b) Herhangi bir davada, davanın esasını karara bağlamayan bir emir vermeye yetkilidir.

(3) Mahkeme tüzüklerine bağlı kalmak koşuluyla, bu madde maksatları bakımından bir davada ihtilaflı miktar veya dava konusunun değeri dava açıldığında talep olunan miktar veya dava konusu olarak ileri sürülen değer olmayıp o davadaki tarafların layihalarında gerçekten ihtilaflı olan veya işlem sırasında taraflarca kabul edilen veya istida üzerine mahkemece karara bağlanan miktar veya değerdir.

B.  Ceza Meselelerinde.

    a. Ağır Ceza Mahkemesi

        Kaza Mahkemesi düzeyinde olan bu mahkemenin heyeti üç yargıçtan oluşur. Salt yasal açıdan üç Kaza Mahkemesi Yargıcının heyette bulunması yeterlidir. Ancak sanığın ölüm cezası ile müstelzim bir suçla itham edilmesi halinde hey'ete bir Kaza Mahkemesi Başkanının başkanlık etmesi yasa gereğidir. Buna rağmen uygulamada heyet, bir Başkan, bir Kıdemli Yargıç ve bir Kaza Mahkemesi Yargıcından oluşmaktadır. 5 yılın üzerinde hapis cezası veya 20.000 TL'nin üzerinde para cezası ile cezalandırılabilen davalara bakıp onları karara bağlamaya yetkilidir. Ağır Ceza Mahkemesi işlenen suçtan zarar gören kişiye  100.000 TL'ye kadar tazminat ödenmesini de emredebilir.

   b. Kaza Mahkemesi

           Tek yargıç olarak (Başkan veya Kıdemli Yargıç da dahil) oturum yapan kaza Mahkemeleri beş yıla kadar hapis veya 20.000 TL'yi aşmayan para cezası ile cezalandırılan suçlara bakarlar.  Başsavcı uygun görmesi halinde, on yıl hapis cezasını veya 100.000 TL para cezasını aşmayan suçlar da bu mahkemelerde serian karara bağlanabilir. Ancak böyle bir durumda dahi, bu mahkemelerin verecekleri ceza beş yıla kadar hapis veya 20.000 TL'ye kadar olan para cezasını aşamaz.

    c. Aile Mahkemeleri

           Kişi ve Aile Hukuku (ahvali şahsiye) davalarına bakan tek yargıçlı mahkemelerdir.

Kaza Mahkemeleri tarafından verilen her karar, isteme bağlı olarak, Yüksek Mahkemeye Yargıtay olarak istinaf edebilmektedir.

2. Yüksek Mahkeme

Yüksek Mahkemenin Oluşumu ve Görev Bölümü:

           Yüksek Mahkemenin oluşumu ve görev bölümü Anayasanın 143. maddesi ile düzenlenmiştir. Bir Başkan ve yedi üyeden oluşan Yüksek Mahkeme, Anayasa, Yargıtay ve Yüksek İdare Mahkemesi olarak görev yapmaktadır.

A. Anayasa Mahkemesinin Görev ve Yetkileri Madde 144)

         Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan Yüksek Mahkeme hey'eti Başkan ve dört Yüksek Mahkeme Yargıcından oluşmaktadır. Yüksek Mahkemenin Başkan ve beş üyesi Mahkemenin asil, geriye kalanları ise, yedek üyeleridir. Çalışmaları duruşmalardır. Sadece dosya üzerinde çalışma yapılmaz. Görevleri çok özet olarak şöyle sergileyebiliriz:

(b) Yasaların Anayasaya Aykırılığı Konusu (Madde 146)

          Bu madde ile Cumhurbaşkanı, Cumuriyet Meclisince kabul edilen bir yasayı ve herhangi belli bir kuralını, Resmi Gazete'de yayımlamadan önce, Anayasanın herhangi bir kuralına aykırı olup olmadığı hususunda duraksaması olması halinde, bu hususta görüşünü bildirmek üzere konuyu Anayasa Mahkemesine sunabilir. Mahkeme kırkbeş gün zarfında, konu hakkındaki görüşünü Cumhurbaşkanına bildirmekte yükümlüdür.

(c) İptal Davası (Madde 147)

          Bir yasanın, kararnamenin, tüzüğün, Cumhuriyet Meclisi İçtüzüğünün Cumhuriyet Meclisi kararının, yönetmenliğin veya bunların herhangi bir kuralının Anayasanın herhangi bir kuralına aykırı olduğu gerekçesiyle doğrudan doğruya iptal davası açılabilir. Bu tür dava açmaya yetkili olanlar ise Cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Meclisinde temsil edilen siyasal partileri siyasal guruplar ve en az dokuz  milletvekili veya kendi varlık ve görevlerini ilgilendiren alanlarda diğer kurum, kuruluş veya sendikalardır.

(ç) Mahkemeler trafından yapılan havaleler (Madde 148)

         İstinaf işlemleri de dahil olmak üzere, herhangi bir mahkeme işlemindeki bir taraf, bu işlemin herhangi bir safhasında uyuşmazlık konularından herhangi birinin karara bağlanmasında etkisi olabilen herhangi bir yasanının veya kararın veya sözkonusu yasa veya kararın herhangi bir kuralın Anayasaya aykırırılığını ileri sürebilir ve bunun üzerine mahkeme bu konuyu, Anayasa Mahkemesine sunar ve bu konu hakkında Anayasa Mahkemesince bir karar verilinceye kadar sözkonusu işlemleri askıya alır.

(d) Anayasanın Yorumu (Madde 149)

          Anayasa Mahkemesi, Anayasanın herhangi bir kuralını yorumlamak münhasır yetkisine sahiptir. Bunu yaparken Anayasa ile ilgili komite raporları ile Meclis tutanaklarından da yararlanır.

  (e) Yüce Divan Olarak Oturum Yapması

          Anayasa Mahkemesi Anayasanın 144. Maddesinin (2) fıkrasıuyarınca Anayasa Yargısından apayrı olarak ve Yüce Divan sıfatıyle yürülükteki mevzuat çerçevesinde, Cumhurbaşkanı, Başbakanı ve Bakanlari ilgili suçlarından ötürü yargılamak yetkisine sahiptir.

(f) Siyasal Partilerin Mali Denetimini Yapmak ( Madde 71 [4])

(g) Belli gerekçelerle Siyasal Parti Kapatmak (Madde 71 [7])